TROCHĘ HISTORII NA TEMAT PORCELANY

Obecnie porcelana, wyroby porcelanowe oraz porcelanopodobne stanowią nieodłączny element naszej codzienności. Nie bardzo potrafimy sobie wyobrazić początek dnia bez kawy podanej w porcelanowym kubku, czy filiżance. Chcąc zagłębić się w historię powstania porcelany należy cofnąć się w czasie o około 3000 lat do Chin, ponieważ są one nie tylko kolebką herbaty, ale również tam została wynaleziona porcelana, która największą popularność zyskała w latach 1000 do 1250 roku. Słynny podróżnik Marco Polo w 1300 roku wrócił z wyprawy do Chin do swojej ojczyzny Wenecji, rozpowiadając o cudzie z Dalekiego Wschodu, który nazwał „porcellą” (słowo to oznacza muszlę) - stąd wywodzi się późniejsza nazwa „porcelana”.

Od początku XV i do końca XVIII wieku wartość porcelany była porównywalna z wartością złota - zwana była również „białym złotem”. Zyskała sobie tym samym miano wyrobu ekskluzywnego, obecnego jedynie na królewskich dworach i salonach ówczesnych magnatów, gdzie podczas spotkań towarzyskich popijano z filiżanek najmodniejsze wówczas napoje - kawę, herbatę oraz czekoladę. 

STYLE WZORNICTWA W HISTORII PORCELANY

Barok - XVII i XVIII wiek uważany jest za okres, w którym narodziła się porcelana. Zdobnictwo w erze baroku odznacza się ekspresyjnością, bogactwem formy, zastosowaniem wyraźnych kontrastów i monumentalnością; linia prosta w architekturze oraz sztuce jest prawie nieobecna, zamiast niej zostają zastosowane linie faliste, załamania, występy oraz zaokrąglenia. 
Rokoko - ten styl przypada na lata 1720-1780, jego początki wywodzą się z baroku, natomiast swoją stylistyką przechodzi w klasycyzm. Styl rokoko odznacza się lekkością oraz dekoracyjnością form, swobodną kompozycją, asymetrią i lekkością linii oraz występowaniem motywów egzotycznych. Ciężkie, niejednokrotnie zbyt bogate barokowe dekoracje, stają się stonowane, delikatniejsze oraz lżejsze w swojej stylistyce. Motywem przewodnim tego stylu jest muszla. 
Klasycyzm - jest odpowiedzią na bogatą ornamentykę rokokową i przypada na lata 1770-1830. Klasycyzm w swoim zdobnictwie nawiązywał do grecko-rzymskich wzorów antycznych, przez co cechuje go prostota formy, harmonia oraz zdecydowana linia. 
Biedermeier - występował głównie w krajach niemieckojęzycznych w latach 1815-1848, w swoim zdobnictwie nawiązywał do wszystkiego, co mieszczańskie w pozytywnym aspekcie tego pojęcia. Serwisy utrzymane w tej stylistyce charakteryzowała funkcjonalność oraz oszczędniejsze zdobnictwo, ale dające poczucie przytulności. 
Bauhaus - jest koncepcją wzornictwa przemysłowego oraz nowego podejścia do projektowania form produkowanych taśmowo, dążąca do połączenia techniki ze sztuką. 

PROCES PRODUKCJI PORCELANY

Porcelana uważana jest za najszlachetniejszą formę ceramiki, w której podstawowy skład wchodzą: kaolin, kwarc oraz skaleń. Proces powstawania porcelany jest niezwykle mozolny i długi, składający się z wielu etapów, do których należą:

• projekt - na tym etapie wiele znanych marek produkujących porcelanę zatrudnia znanych projektantów, aby ich wyroby porcelanowe zyskały na atrakcyjności i prestiżu.
• przygotowanie modelu - przy współpracy z projektantem modelarz przygotowuje projekt oraz gipsową formę, uwzględniając fakt, ze musi być ona o 15 % większa, niż wielkość przedmiotu docelowego, ponieważ w procesie wypalania porcelana się kurczy. Gipsowe formy w zależności od artykułu i jego faktury używa się od 70 do 35 razy.
• przygotowanie masy porcelanowej, która składa się z 50% kaolinu, 25 % skalenia i 25 % kwarcu. Gotowa masa przepuszczana jest przez oczyszczające ją taśmy magnetyczne, drobne sito oraz hydrauliczną prasę, która usuwa wodę oraz prasę próżniową, niwelującą pęcherzyki powietrza.

W efekcie końcowym uzyskuje się gotową masę porcelanową i można przystąpić do procesu produkcji porcelany, który może przebiegać na trzy różne sposoby, w zależności od produkowanej formy.

• Wyciskanie jest procesem, podczas którego produkowane są: talerze, półmiski oraz inne formy płaskie, które są wytłaczane pod ciśnieniem 300 bar.
• Toczenie to proces produkcji porcelany przeznaczony do produkcji np. filiżanek, przygotowana odpowiednia porcja masy porcelanowej umieszczana jest w gipsowej formie i razem z nią wkładana do maszyny, która wybiera ze środka nadmiar masy porcelanowej i kształtuje wnętrze filiżanki. Uszka filiżanek odlewa się osobno.
• Odlewanie to proces stosowany do produkcji np. dzbanków, owalnych półmisków, oraz części figur. Podczas tego procesu stosuje się zmieszaną z wodą masę porcelanową, o płynnej konsystencji. Kolejnym etapem jest umieszczanie brakujących elementów, które są mocowane zawsze ręcznie z użyciem masy porcelanowej, spełniającej funkcję kleju.

ETAPY WYPALANIA PORCELANY

Proces wypalania porcelany podzielony jest na dwa etapy:

• Pierwszy etap - porcelana wypalana jest w temperaturze 1000 stopni Celsjusza. Podczas tego etapu powstaje porcelana biskwitowa, która nie jest rozpuszczalna, ale nadal jest chłonna a jej powierzchnia jest porowata. Podczas pierwszego etapu wypalania każdy przedmiot opatrywany jest stemplem firmowym i zanurzany w glazurze. Glazurowanie inaczej nazywane szkliwieniem odbywa się na zasadzie kąpieli, w trakcie której każdy przedmiot zanurzany jest na parę sekund w wannie z glazurą a następnie drugi raz wypalany tak, aby glazura wtopiła się i idealnie pokryła całą powierzchnię.
• Drugie wypalanie, zwane również ostrym ze względu na temperaturę, w której się odbywa 1400 stopni Celsjusza sprawia, że porcelana staje się wodoszczelna a jej powierzchnia, gładka, twarda oraz transparentna. W efekcie ostrego wypalania przedmiot porcelanowy zmniejsza swoją objętość o 15%. Ostatnim etapem w tej fazie jest polerowanie, wszystkie powierzchnie przedmiotów, które nie zostały pokryte glazurą, np. krawędzie filiżanek, stópki, są szlifowane i specjalnie polerowane, aby były one gładkie i miłe w dotyku.

DEKOROWANIE PORCELANY

Od najdawniejszych czasów ludzie dekorowali przedmioty użytku codziennego, dzięki czemu stawały się one niepowtarzalne oraz ciekawsze. Najstarszym sposobem dekorowania porcelany jest jej ręczne malowanie, wymagające niezwykłej precyzji oraz wieloletniej praktyki. Obecnie najczęściej stosowaną techniką jest zdobienie porcelany przy użyciu kalki. Cieniutką zwilżoną kalkę nakłada się na powierzchnię przedmiotu, a pod wpływem wysokiej temperatury dekoracja łączy się z glazurą. Nakładanie kalki wymaga dużej precyzji oraz doświadczenia, tym samym wkład pracy ręcznej jest tu nie do przecenienia. W przypadku dużych powierzchni stosuje się zdobienie metodą fond - za pomocą specjalnych pistoletów, spryskuje się wyznaczoną powierzchnię odpowiednim kolorem. Coraz rzadziej spotykanym, a zarazem najszlachetniejszym zdobieniem porcelany jest trawienie jej kwasem, za pomocą którego uzyskuje się dekorację wklęsło-wypukłą, która następnie jest złocona. Efekt mat-połysk, można uzyskać na porcelanie na trzy sposoby:

• matowa powierzchnia porcelany zdobiona jest na zasadzie dekoracji fond tylko w wybranych miejscach na inny kolor
• szkliwiona już porcelana w niektórych fragmentach poddawana jest działaniu kwasów, które matowią glazurę
• przed włożeniem przedmiotu do glazurowej kąpieli, mające pozostać matowymi miejsca pokrywa się specjalnym woskiem, który chroni je przed przyjęciem glazury.

PODZIAŁ DEKORACJI

Wykonywane na porcelanie dekoracje można podzielić, na cztery osobne grupy, ze względu na rodzaj powierzchni, na którą są nanoszone oraz ich odporność na działanie wysokiej temperatury.

• Dekoracje podszkliwne - należą do najstarszych metod zdobienia porcelany, nanoszone są najczęściej ręcznie na porowatą powierzchnie porcelany po jej pierwszym wypalaniu. Dekoracje podszkliwne wykonywane są przede wszystkim w tonacji kobaltowej oraz intensywnej żywej zieleni, ponieważ pozostałe kolory nie są odporne na działanie wysokiej temperatury, której poddawany jest zdobiony przedmiot w fazie ostrego wypalania.

• Dekoracje wszkliwne - mogą być wykonywane na trzy sposoby, poprzez ręczne malowanie, przy użyciu folii lub metodą fond. Zdobienia przeważnie nanosi się na przedmioty o większych rozmiarach i te, które przeszły już proces drugiego wypalania. Dekorowane metodą wszkliwną przedmioty po raz kolejny umieszczane są w specjalnej kąpieli - pod warunkiem, że mają mieć jednakowy kolor, lub też zdobione ręcznie i ponownie wypalane 90 min w temperaturze 1250 stopni, aby dekoracja wtopiła się w porcelanę i przy późniejszym użytkowaniu była odporna na działanie większości czynników, np. zmywarek.

• Dekoracje naszkliwne - podobnie jak w przypadku dekoracji wszkliwnych, istnieją trzy metody nanoszenia zdobień: ręczne malowanie, fond oraz kalka. Po zakończonym procesie ostrego wypalania, wzór nanosi się na glazurę, jeżeli w wybranym wzorze mają pojawić się żywe kolory, np. pomarańcz, czerwień, złoto bądź platyna, które nie są odporne na wypalanie w temperaturze 1400 stopni, wówczas nanosi się je stopniowo. Osobno wypala się wzory nanoszone kolorami odpornymi na działanie wysokiej temperatury, a w późniejszej kolejności wypalane są wzory nanoszone żywymi kolorami, które wypalane są w temperaturze od 800-950 stopni Celsjusza. Bogato zdobiona porcelana może być poddawana nawet sześciokrotnemu procesowi wypalania.

• Złocenie - w procesie zdobienia porcelany złotem, używa się dwóch rodzajów złota: złota matowego-zmatowiony połysk uzyskuje się poprzez polerowanie powierzchni po wypaleniu oraz złota błyszczącego, które lśni czystym blaskiem. Porcelanowe przedmioty, które charakteryzują złocone brzegi, wylewki, uchwyty oraz stópki, najprawdopodobniej ich złocenia nanoszone były ręcznie, a to znacznie wpływa na wysokość ceny gotowego produktu.

MYCIE PORCELANY W ZMYWARCE, „ TAK” CZY „NIE”?

Niejednokrotnie zastanawiałyśmy się, czy zakupiona przez nas porcelana może być myta w zmywarce, czy też musimy ją myć ręcznie. Aby zdecydować się na mycie porcelany w zmywarce należy zwrócić uwagę na następujące czynniki: odpowiednio dobrać środki chemiczne, wysokość temperatury, twardość wody oraz długość suszenia, które to czynniki mają wpływ na żywotność dekoracji. Odporność dekoracji na mycie w zmywarce możemy podzielić na 3 kategorie:

• dekoracje o wysokiej wartości, w których efekt estetyczny jest ważniejszy aniżeli użytkowy, tego typu przedmioty nie nadają się do mycia w zmywarce

• dekoracje nadające się do zmywarek, ale tylko w temperaturze do 50°C

• dekoracje odporne na zmywanie w zmywarce, beż ograniczeń można je myć mechanicznie, podobnie jak porcelanę przeznaczoną do użytku typowo gastronomicznego.

Nie bez znaczenia pozostaje również odpowiednie ustawienie naczyń w zmywarce, tak by przedmioty nie uszkadzały się na skutek drgań. 

GOEBEL

Początki powstania firmy Goebel

Fabryka Goebel została założona przez ojca i syna; Franza Detlefa Goebela i jego syna Wiliama w 1871 roku w miejscowości Rodenthal w północnej Bawarii. Fabryka powstała z myślą o produkowaniu w niej porcelany, ale w wyniku przeciwności losu, jakimi były brak wystarczający środków finansowych oraz brak zgody Księcia Coburga na produkcję porcelany w mieście, założyciele fabryki wytwarzali łupkowe tabliczki i rysiki służące do pisania. Musiało upłynąć kilka lat, aby zgromadzenie przez założycieli fabryki wystarczających środków finansowych zbiegło się z wydaniem zgody przez księcia na wybudowanie fabryki na obrzeżach miasta. Prace budowlane ruszyły pełną parą i w 1879 roku uruchomiono pierwszy piec, a w 1900 została zastosowana w fabryce nowoczesna technologia, dzięki której zaczęto produkować naczynia stołowe a ich kolekcja obejmowała ponad 1000 artykułów. Rosnąca popularność porcelany przyczyniła się w latach 1905-1925 do poszerzenia przez markę proponowanych artykułów o nowe kategorie min. medaliony, figurki dziecięce i figurki zwierząt. 
Za sprawą zainteresowania fabryki szkicami utalentowanej siostry Marii Innocentii Hummel i po wyrażeniu przez nią oraz Kongregację Franciszkanek z Sissen zgody w 1935 roku powstały pierwsze trójwymiarowe porcelanowe figurki przedstawiające postaci dziecięce na podstawie rysunków siostry. Figurki cieszą się niemalejącym zainteresowaniem do dnia dzisiejszego. Obok wspomnianych figurek Hummel z biegiem czasu kolekcje marki Goebel powiększały się, obecnie należą do nich: Artis Orbis, Rosina Wachtmeister, MARA, Adam & Zeige, Hummel, Feraud, Nina & Marco, Magical Christmas, Festival Gloria, Springtime. 

GOEBEL DZIŚ

Obecnie fabryka porcelany Goebel projektuje oraz produkuje: figurki, artykuły codziennego użytku, zastawy stołowe, akcesoria dekoracyjne oraz wyposażenia wnętrz. Wyroby sygnowane logo marki produkowane są z najwyższej, jakości porcelany, szkła oraz innych materiałów. Warto również dodać, iż cały asortyment, jaki firma Goebel ma w swojej ofercie zdobiony jest ręcznie przez wykwalifikowanych w swoim fachu specjalistów a sam proces dekoracji przebiega zgodnie z najwyższymi standardami jakościowymi. Po dziś dzień marka Goebel utożsamiana jest z najwyższą, jakością oraz estetyką wyrobów. Fabryka porcelany Goebel w swojej branży należy do piątki najważniejszych firm świata oraz do trójki najważniejszych marek w Europie, natomiast w swoich rodzimych Niemczech jest zdecydowanym liderem.